Ở cấp độ này, câu hỏi điển hình là Cuốn sách muốn nói lên điều gì? hoặc Kết cấu cuốn sách như thế nào?, hay Cuốn sách gồm những phần nào?. Ông không chỉ nêu những nhận định chính là định nghĩa, định đề và tiên đề của mình ngay từ đầu, mà còn ký hiệu mỗi nhận định được chứng minh. Nhưng có những ngoại lệ rất thú vị như trường hợp của Aristophnes nhà hài kịch lớn của Hy Lạp cổ đại, tác giả những vở hài kịch cổ còn tồn tại đến tận bây giờ.
Việc thiếu thông tin có thể là nguyên nhân dẫn tới các kết luận sai lầm. Trẻ cần đạt đến giai đoạn đọc chín chắn này khi ở tuổi vị thành niên. Tương tự từ điển, bách khoa toàn thư là một công cụ bổ trợ có giá trị khi ta đọc một cuốn sách hay (sách dở thường không cần đến bách khoa toàn thư).
Sự hướng dẫn diễn ra khi một người dạy một người khác thông qua lời nói hay bài viết. Đọc phân tích trước tiên và trên hết là đọc để hiểu. Người ta vẫn có thể thức trong khi đang đọc trên một chiếc giường hay ghế êm ái, và nhiều người vẫn căng mắt ra đọc đến khuya trong ánh sáng lờ mờ.
Độc giả không chỉ đơn giản đi theo lập luận của tác giả mà phải đối diện với chúng để đi đến sự đồng ý hay bất đồng với tác giả. Aristotle là người luôn suy nghĩ rạch ròi, nhưng mức độ khó trong các tác phẩm còn tồn tại của ông khiến các học giả cho rằng chúng chính là những ghi chú cho các bài diễn thuyết, sách, hoặc là những ghi chú của chính Aristotle hay của một sinh viên nào đó ghi lại những lời dạy của thẩy mình. Độc giả có nhiệm vụ và cũng chính là cơ hội đáp trả lại tác giả bằng cách nêu nhận xét của bản thân.
Bước này có thể làm cùng lúc với bước đọc soát qua cuốn sách xem nó có liên quan đến vấn đề bạn quan tâm không. Quá trình đọc phân tích đã xong và bạn đã hiểu, đã bị thuyết phục. Mặc dù câu trên có vẻ rất phức tạp nhưng về mặt ngữ pháp, đây là một câu đơn.
Dù tán thành hay phản đối, bạn đều có khả năng mắc sai sót. Nếu bạn không thể minh hoạ hay mô tả nhận định, dù bằng tưởng tượng hay nêu kinh nghiệm, nghĩa là bạn không biết gì về vấn đề đang được bàn luận. Rõ ràng sự thiếu nhất quán của một triết gia là một điều nghiêm trọng.
Những gì trường tồn lại là những chuyên luận rất khó về một số chủ đề khác nhau. Chúng tôi sẽ quay lại cấp độ này trong Chương 4 để chỉ ra việc đọc kiểm soát đóng vai trò quan trọng như thế nào trong đọc đồng chủ đề - cấp độ đọc thứ tư và cũng là cao nhất. Nhưng vì đã hiểu (tức là tư tưởng của người đọc và người viết đã hoà quyện thành một) thì còn phần tư tưởng nào đưa người đọc đến những quyết định độc lập?
Vậy làm như thế nào để phân biệt được sách về triết học và sách khoa học? Nếu một cuốn sách tập trung nói về những điều nằm ngoài phạm vi kinh nghiệm thường ngày, lặp đi lặp lại của bạn, thì đó là sách khoa học. Chúng tôi sẽ giải thích nghịch lý này. Khi bạn hứng thú với phương pháp đọc phân tích, bạn có thể đọc sách về nhiều chủ đề đặc biệt để thoả mãn sự tò mò của bản thân và thu được nhiều điều bổ ích.
Cũng như vậy, các tiêu chuẩn đạo đức thuyết phục người đọc tin vào sự tồn tại của một cuộc sống tốt đẹp và đưa ra các cách để có được cuộc sống đó. Dùng một cuốn sách hay mà như một liều thuốc ngủ rõ ràng là một sự lãnh phí. Đây cũng là những phần chính trong tác phẩm.
Điều quan trọng trong đọc đồng chủ đề là phải nhận thức được điểm khác biệt giữa những cuốn sách bạn đọc lần đầu với các sách đọc lần thứ hai. Đò là khi bạn gấp sách lại sau khi đã đọc và suy ngẫm hết khả năng của mình, bạn bỗng nghi ngờ cuốn sách còn có những điều bạn chưa hiểu hết. Nói cách khác là học bằng cách thực hành.